Հրապարակվել է Իլգա Եվրոպայի 2025 թ․ տարեկան դիտարկումը
Իլգա Եվրոպան հրապարակել է իր տարեկան զեկույցը, որը ներկայացնում է ԼԳԲՏԻ անձանց մարդու իրավունքների վիճակը Եվրոպայում և Կենտրոնական Ասիայում։
2024 թվականին Հայաստանում ԼԳԲՏԻ անձանց իրավունքների վիճակը մնում է անկայուն՝ պայմանավորված շարունակական խտրականությամբ, բռնությամբ և օրենսդրական բացերով, որոնք ազդում են համայնքի վրա։ Ատելության խոսքի, բռնության, ծառայություններից հրաժարվելու և ինստիտուցիոնալ ձախողումների դեպքերը շեշտադրում են այն մարտահրավերները, որոնց համայնքն առերեսվել է տարվա ընթացքում։
Հուլիսին երևանյան սրճարաններից մեկում սեփականատերը վիրավորել է գեյ հաճախորդին, հանրայնորեն բացահայտել նրա ինքնությունն ու հրաժարվել սպասարկել նրան։ Թեև ոստիկանությանը հաղորդում էր ներկայացվել, սակայն հետաքննությունն այդ արարքում խտրականության հիմք չի ճանաչել։ Փինք ՀԿ-ն փաստագրել է դեպքը և ներառել այն իր 2025 թվականի տարեկան զեկույցում։ Նմանատիպ խտրականություն գրանցվել է նաև աշխատաշուկայում. տրանս ապաստան հայցողը բազմիցս մերժվել է աշխատանքի ընդունման ժամանակ՝ գենդերային արտահայտման պատճառով, իսկ որոշ գործատուներ հետ են կանչել աշխատանքի առաջարկները՝ անձնագրային տվյալներում տեսնելով նրա կենսաբանական սեռը։
Չնայած համակարգային խոչընդոտներին, 2024 թվականին Հայաստանի դատարաններում որոշակի դրական զարգացումներ են եղել ԼԳԲՏԻ անձանց իրավունքների պաշտպանության հարցում։ Հունվարին դատարանը ապաստան տրամադրեց Ռուսաստանից փախած չեչեն տղամարդուն՝ արձանագրելով, որ Չեչնիայում և Ռուսաստանում ԼԳԲՏԻ անձանց համար առկա է անվտանգության լուրջ ռիսկեր։ Մեկ այլ կարևոր որոշմամբ դատարանը բեկանեց դատախազի կողմից գործի կարճումը, երբ հայրը բռնության էր ենթարկել իր որդուն՝ նրա սեռական կողմնորոշման պատճառով՝ հաստատելով, որ նման դեպքերը ենթակա են սահմանադրական պաշտպանության։ Նախադեպային մեկ այլ գործով իշխանությունները ճանաչեցին կողմնակալ դրդապատճառը, երբ հետաքննում էին երկու հարձակվողների գործողությունները, որոնք բռնության էին ենթարկել գեյ ԱՄՆ քաղաքացու։
Չնայած այս իրավական ձեռքբերումներին, քաղաքական դիսկուրսը մնաց բացասական. ընդդիմադիր խմբերը ԼԳԲՏԻ իրավունքները դարձրել են քաղաքական գործիք, հատկապես սահմանադրական փոփոխությունների և ընտանեկան բռնության օրենսդրության քննարկումների համատեքստում։
ԼԳԲՏԻ անձինք շարունակել են խտրականության ենթարկվել կրթական հաստատություններում՝ բախվելով հետապնդման և բռնության դեպքերի։ Լեսբի դեռահասը ստիպված էր մի քանի անգամ փոխել դպրոցը՝ շարունակական ոտնձգությունների պատճառով, սակայն տարիներ շարունակ չէր բարձրաձայնել խնդրի մասին։ Աշխատաշուկայում խոչընդոտները նույնպես պահպանվել են. Փինք ՀԿ-ն արձանագրել է տրանս անձանց նկատմամբ խտրականության բազմաթիվ դեպքեր։
Օրենսդրական դաշտում էական առաջընթաց չի գրանցվել։ Չնայած Արդարադատության նախարարությունը ներկայացրել էր հակախտրականության մասին նոր օրենք, այն բաց է թողել սեռական կողմնորոշման և գենդերային ինքնության վերաբերյալ հստակ ձևակերպումները։ Բացի այդ, առաջարկվող Հավասարության մարմինը նախատեսվում է տեղակայել ՄԻՊ-ի գրասենյակի ենթակայության տակ՝ նվազեցնելով նրա ազդեցությունը։ 2024 թվականին Փինք ՀԿ-ն փաստագրել է խտրականության, բռնության և ատելության խոսքի առնվազն 57 դեպք, այդ թվում՝ կոնվերսիոն պրակտիկաների, ընտանեկան բռնության և շորթման դեպքեր։
Միջազգային հարթակում Եվրախորհրդի խորհրդարանական վեհաժողովը կոչ արեց Հայաստանին իր հակախտրականության օրենսդրության նախագծում ընդգրկել ԼԳԲՏԻ անձանց բացահայտ պաշտպանությունը։ Այնուամենայնիվ, ներպետական իրավապահ մարմինները շարունակում էին ձախողել ատելության հողի վրա կատարված հանցագործությունների և ԼԳԲՏԻ անձանց դեմ ուղղված սպառնալիքների արդյունավետ հետաքննությունը։
Ապրիլին խորհրդարանը փոփոխություններ կատարեց ընտանեկան բռնության մասին օրենքում՝ «զուգընկեր» հասկացությունը ներառելով քաղաքացիական միությունների համար, ինչը ԼԳԲՏԻ անձանց որոշակի լրացուցիչ պաշտպանություն տրամադրեց։ Սակայն ընտանեկան բռնությունը մնում է լայն տարածված, և շատ տուժածներ շարունակում են չբարձրաձայնել իրենց փորձառությունների մասին՝ վախենալով հետագա վնասից։
Կոնվերսիոն պրակտիկաները շարունակում են մնալ մտահոգիչ. Փինք ՀԿ-ի փաստագրած դեպքերից մեկը վերաբերում էր դեռահաս աղջկա, որին ստիպել էին հոգեբանական «բուժման», իսկ մեկ այլ դեպքում նույնասեռական անձը ստիպված էր անցնել խորհրդատվություն, որը խրախուսում էր հետերոսեքսուալ փորձառություններ։ Այս դեպքերը վկայում են այն մասին, որ Հայաստանի բժշկական և հոգեբանական համակարգերում դեռևս առկա են վնասակար պրակտիկաներ։
Ընդհանուր առմամբ, 2024 թվականին արձանագրվել են ինչպես որոշ իրավական առաջընթացներ, այնպես էլ համակարգային ձախողումներ։ Թեև դատարանների որոշ որոշումներ կարևոր պաշտպանություն ապահովեցին, քաղաքական և իրավապահ համակարգերի մոտեցումները շարունակում են խոչընդոտել համայնքի անվտանգությունն ու իրավունքները։ Խտրականության դեմ պայքարի արդյունավետ միջոցառումների իրականացումը և համապարփակ իրավական պաշտպանությունը կշարունակեն մնալ առաջնային խնդիրներ։
Այլ նորություններ
Նորությունների բաժին
